JACOBUS STORCK
De Haringpakkerstoren in Amsterdam met ingebouwd uurwerk

Een ongewoon schilderij

In de zeventiende eeuwse schilderkunst neemt dit schilderij een wel heel bijzondere plaats in! Het is een havengezicht met in het midden een toren met in plaats van een geschilderde wijzerplaat een ingebouwd uurwerk. Uit de negentiende eeuw zijn dergelijke schilderijen ons bekend. Meestal bestaat de voorstelling uit een romantisch landschapje met een kerktoren waarin een klok is aangebracht. Deze curieuze schilderijen waren toen erg populair. Uit de zeventiende eeuw zijn daarentegen slechts enkele exemplaren bekend van een schilderij in combinatie met een uurwerk. Het vervaardigen van een dergelijk schilderij was een tijdrovend en technisch moeilijk uit te voeren werk en dus zeer kostbaar. In elk geval te duur voor de meeste verzamelaars. Een ongetwijfeld gefortuneerde Amsterdamse opdrachtgever, misschien een haringkoopman, moet de bekende stadsschilder Jacobus Storck bezocht hebben met het verzoek een schilderij van de Haringpakkerstoren te maken in combinatie met een uurwerk, een zeer ongewone opdracht die door de kunstenaar geaccepteerd werd, waarschijnlijk vanwege het aanlokkelijke honorarium dat hem in het vooruitzicht werd gesteld. We mogen aannemen dat de schilder de opdracht tot volle tevredenheid heeft uitgevoerd, gezien het feit dat het kunstwerk de eeuwen vrijwel ongeschonden heeft overleefd.

Opzienbarende ontdekking!

De restauratie van het schilderij bestond uit het verwijderen van de oude vernislagen en bood ons tevens de gelegenheid het schilderij aan een nader onderzoek te onderwerpen. Op de eerste plaats kwam onomstotelijk vast te staan dat het uurwerk in de zeventiende eeuw is ingebouwd en het dus geen geen latere ‘verbouwing’ betrof. In verband met de afmetingen van het in te bouwen uurwerk, schilderde Jacobus Storck de toren namelijk iets breder dan op grond van de onderlinge verhoudingen zou moeten! De klokkenrestaurator stelde op zijn beurt vast dat het uurwerk uit de zeventiende eeuw stamt met latere toevoegingen en na een grondige schoonmaak is het uurwerk weer teruggebracht in originele staat. De grootste verrassing bracht de lijst. Het paneel zat in een gesneden, vergulde houten achttiende eeuwse lijst. Na verwijdering van deze lijst kwam de originele laat zeventiende eeuwse ebbenhouten lijst te voorschijn, die bovendien puntgaaf was.